Wanprestatie: wat kun je doen wanneer een ondernemer zijn of haar afspraken niet nakomt?

Veel ondernemers kiezen ervoor om verschillende taken uit handen te geven. Je bent natuurlijk geen duizendpoot. Een voorbeeld van zo’n taak die je uit handen kunt (en vaak ook moet) geven is het laten bouwen van jouw website. Daarom schakel je de hulp van een professionele websitebouwer in. Zo gezegd, zo gedaan… maar dan kom je erachter dat de wederpartij zich niet aan de gemaakte afspraken houdt. Welke mogelijkheden zijn er dan om hem alsnog de overeengekomen afspraken te laten nakomen? Je leest het in dit artikel!

De informatie die in dit artikel volgt is van bredere toepassing dan enkel op de situatie van de websitebouwer. We gaan in op de situatie waarin de wederpartij de afgesproken prestaties in de overeenkomst niet nakomt. Er wordt dan ook wel gesproken van een wanprestatie.

Kwalificatie van de overeenkomst en mogelijke conflicten

Stel je voor, jij als opdrachtgever hebt een geschikte opdrachtnemer gevonden en gaat daarmee een overeenkomst aan. De opdrachtnemer levert jou bijvoorbeeld een website op maat en in ruil daarvoor betaal jij een vooraf bepaald bedrag. As simple as that. Tenminste, dat zou je denken.

In zo’n situatie hebben we vaak te maken met een overeenkomst van opdracht. De opdrachtnemer neemt een opdracht aan van de opdrachtgever, waarbij er werkzaamheden worden verricht. Het kenmerkende van deze overeenkomst is dat het geleverde werk door de opdrachtnemer niet leidt tot een werk van stoffelijke aard. Gaat het wel om de totstandkoming van een werk van stoffelijke aard? Dan heb je waarschijnlijk te maken met een overeenkomst van aanneming.

Dat betekent voor ons voorbeeld dat de wettelijke regels rondom de overeenkomst van opdracht mede van toepassing zijn. Het kwalificeren van het type overeenkomst is van belang, omdat sommige overeenkomsten eigen regels in de wet kennen die naast de algemene regels gelden. Daarbij is het ook belangrijk of er sprake is van regelend of dwingend recht. Bij regelend recht mag er in de overeenkomst namelijk van de wet worden afgeweken, bij dwingend recht mag dat niet. Dit kan van belang zijn wanneer er conflicten voorvallen.

Het voorvallen van conflicten is namelijk niet helemaal ondenkbaar. Zo kan het zijn dat er mooie beloftes zijn gedaan door de ondernemer die werkzaamheden voor jou verricht, maar dat deze niet worden nagekomen. Dat is natuurlijk frustrerend. Het liefste stuur je een boze mail met bijgevoegd een factuur voor de terugbetaling van de gemaakte kosten. Want: “de overeengekomen afspraken zijn niet nagekomen, dus dan hoef je dat volledige bedrag ook niet te betalen”. In de praktijk ligt het helaas wel wat ingewikkelder dan dat. Wij leggen het je uit.

Vanaf dit punt gaat het artikel in op de algemene regels omtrent een wanprestatie. Onthoud dat het per overeenkomst en per situatie anders kan uitvallen. 

Wanprestatie

Wanneer er afspraken zijn gemaakt die duidelijk op papier staan beschreven, dan kun je ook aantonen waar jouw wederpartij als het ware ‘de mist in is gegaan’. Je kunt dan jouw claim hard maken. En dat is wat super belangrijk is in de juridische wereld. Wil jij bijvoorbeeld schadevergoeding vorderen? Dan moet je kunnen onderbouwen waarom je daar recht op hebt. Je afspraken vooraf goed op papier zetten is dus een must om conflicten te voorkomen.

Maar dat betekent natuurlijk niet dat conflicten helemaal zijn uitgesloten bij een duidelijk opgestelde overeenkomst. Conflicten kunnen alsnog ontstaan doordat er niet aan de afspraken gehouden wordt. Even terugpakkend op het voorbeeld van de websitebouwer die zijn overeengekomen plichten niet nakomt. We spreken dan van een wanprestatie: een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis. Overigens is er géén sprake van een wanprestatie wanneer de oorzaak van de niet-nakoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend. Er is dan namelijk sprake van overmacht.

Wanneer er wél sprake is van een wanprestatie dan zijn er verschillende mogelijkheden om deze onprettige situatie op te lossen. Deze oplossingen noemen we ook wel remedies. Het recht op ontbinding en schadevergoeding zijn daar twee voorbeelden van.

Maar voordat die remedies ingeroepen kunnen worden moet er worden gekeken of nakoming van de overeenkomst tijdelijk of blijvend onmogelijk is. Is het inderdaad zo dat de plichten uit de overeenkomst niet meer nagekomen kunnen worden door de wederpartij? Dan bestaat er voor hem een verplichting om direct de schade te vergoeden en kan de overeenkomst direct worden ontbonden. Maar wanneer de nakoming nog wel mogelijk is, dan heb je pas recht op schadevergoeding of ontbinding wanneer jouw wederpartij in verzuim is. 

Verzuim en ingebrekestelling

Maar wat betekent zo’n verzuim dan precies? Er is sprake van verzuim wanneer de schuldenaar niet aan zijn verplichtingen uit de overeenkomst voldoet.  Die verplichtingen moeten wel opeisbaar zijn geworden voor de schuldeiser. Verzuim kan op verschillende manieren intreden. Zo kan het intreden op grond van de wet of door het versturen van een ingebrekestelling. Wanneer er een vastgestelde termijn is verstreken zonder dat er is nagekomen, dan zal dat verzuim automatisch intreden. Wanneer er in de overeenkomst géén termijn is vastgelegd, dan kan verzuim pas intreden na een ingebrekestelling. 

Om het verzuim in laatstgenoemde geval te laten intreden (want dat is noodzakelijk om schadevergoeding of ontbinding te vorderen. Wat dat precies inhoudt? Daar komen we nog op binnen dit artikel) moet je een ingebrekestelling met aanmaning sturen. Een ingebrekestelling stuur je om de andere partij aan te manen zijn verplichtingen na te komen binnen een bepaalde termijn. Hierin moet je heel duidelijk naar voren laten komen dat je de wederpartij in gebreke stelt en dat je hem een deadline geeft om het overeengekomen alsnog na te komen. Daarnaast moet duidelijk naar voren komen dat nakoming wordt geëist en wat er dan precies gevorderd wordt. Er is overigens pas sprake van verzuim wanneer de gestelde termijn uit de ingebrekestelling is verstreken.

Het verzuim inroepen door het versturen van een ingebrekestelling is dus erg belangrijk! Wanneer je dat niet doet, dan kan jouw recht op ontbinding of schadevergoeding vervallen. Het is namelijk afhankelijk van de specifieke situatie. Wanneer nakoming blijvend onmogelijk is of er een fatale termijn is verstreken, dan is er géén ingebrekestelling vereist. Het verzuim eindigt overigens wanneer de wederpartij alsnog nakomt, wanneer jij zelf in verzuim raakt (dit noemen we schuldeisersverzuim) of wanneer nakoming alsnog blijvend onmogelijk wordt.

Verschillende oplossingen wanprestatie: de remedies

Maar wat kun je doen wanneer er na deze eerdere stappen daadwerkelijk sprake is van een wanprestatie? Je staat gelukkig niet met lege handen, want er kunnen verschillende remedies in het leven worden geroepen. We nemen de verschillende mogelijkheden met je door. Welke remedies gebruikt kunnen worden blijft altijd afhankelijk van de specifieke omstandigheden.

De eerste remedie die je kunt inroepen is nakoming. De naam van het woord verraadt de betekenis al: deze remedie zorgt ervoor dat de verplichtingen alsnog moeten worden nagekomen. Daarbij kan ook worden gekozen voor een schadevergoeding. We spreken dan van een aanvullende schadevergoeding. 

In plaats van nakoming en schadevergoeding kun je ook vervangende schadevergoeding vorderen. Deze remedie is in te roepen zodra jij bijvoorbeeld geen nakoming meer wenst, of wanneer nakoming niet meer mogelijk is. De schadevergoeding kan dan begroot worden op het bedrag dat jij aan de wederpartij hebt betaald. Daarnaast zou eventuele andere schade ook vergoed kunnen worden. Denk daarbij aan gevolgschade, waarbij jij schade hebt geleden doordat de prestatie niet is geleverd. Wat de omvang van de precieze schade is blijft altijd afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het geval.

Opschorten is ook een drukmiddel om ervoor te zorgen dat de overeenkomst alsnog wordt nagekomen. Daarbij stel jij jouw prestatie uit om de opdrachtnemer te betalen. Voor een geslaagd beroep op opschorting moet er zijn voldaan aan een aantal vereisten. Zo moet er sprake zijn van een opeisbare vordering. Dit houdt in dat een verplichting van de wederpartij opeisbaar is. Dat is afhankelijk van de gemaakte afspraken. Laten we de situatie van de websitebouwer erbij pakken. Stel dat er in de ingebrekestelling is afgesproken dat de website op een bepaalde datum wordt opgeleverd. Wanneer die datum is verstreken, maar de website is nog niet opgeleverd, dan is die vordering die jij jegens de wederpartij hebt opeisbaar. Daarnaast moet er sprake zijn van niet-nakoming van de verplichtingen door de wederpartij, waarbij nakoming overigens nog wel mogelijk is. Ook moet er voldoende samenhang zijn tussen de opeisbare vordering (dat is dus de vordering die jij hebt op de wederpartij: de nakoming van de overeengekomen verplichting in de overeenkomst) en de door jou op te schorten verplichting tot betaling. Daar is sprake van wanneer de opeisbare vordering en de op te schorten verplichting uit dezelfde overeenkomst voortvloeien. Bovendien mag de opschorting naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet onaanvaardbaar zijn. Dat betekent dat de opschorting proportioneel moet zijn. Let op! Het is mogelijk dat de bevoegdheid tot opschorting in de overeenkomst is uitgesloten. Je kunt dan geen beroep doen op deze remedie. 

Daarnaast zou de overeenkomst ontbonden kunnen worden. De overeenkomst houdt dan op te bestaan. Daarbij moeten de al ‘geleverde’ prestaties terug worden gegeven. Zodra dat niet meer mogelijk is, dan kan het zo zijn dat daarvoor een vergoeding moet worden betaald.

Let op! Houd er altijd rekening mee dat de wederpartij eerst in verzuim moet zijn gebracht wanneer nakoming nog mogelijk is en er géén termijn is gesteld, door middel van de hierboven besproken ingebrekestelling met aanmaning. Daarna kun je de remedies als ontbinding en schadevergoeding inroepen. 

Voorkomen is beter dan genezen

Er zijn verschillende manieren waarop je alsnog ervoor kunt zorgen dat de opdrachtnemer zijn verplichtingen nakomt. Daarnaast kun je eventueel van de overeenkomst af of kun je schadevergoeding claimen. Maar… wat is nu beter dan dit soort conflicten überhaupt voorkomen? Conflicten kunnen vaak ontstaan door onduidelijkheid. Daarom is het heel belangrijk om duidelijk op papier te hebben wat jullie van elkaar verwachten. Daarbij is een goed opgestelde overeenkomst van belang en kun je een hoop narigheid voorkomen. Want: voorkomen is beter dan genezen, toch?