Nepvolgers en neplikes kopen? Slecht plan.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft onlangs een bedrijf op de vingers getikt voor het misleiden van consumenten via neplikes en nepvolgers. Het gaat om de webwinkel Bicep Papa, het bedrijf van de bekende vlogger Mo Bicep. Wanneer het bedrijf de fout niet herstelt, wordt door de ACM een dwangsom opgelegd die kan oplopen tot € 100.000. De ACM is een toezichthouder en staat voor eerlijke concurrentie tussen bedrijven. Maar wat is de rol van de ACM precies en hoe gaat zij te werk om te zorgen voor eerlijke concurrentie tussen bedrijven?

Wat is de ACM?

De ACM is een onafhankelijke toezichthouder die zich sterk maakt voor goed werkende markten voor mensen en bedrijven. De ACM houdt met dat doel toezicht op de mededinging, een aantal gereguleerde sectoren en het consumentenrecht. Zo houdt de ACM zich bijvoorbeeld bezig met de naleving van informatieverplichtingen bij consumentenkoop en het verbod op oneerlijke handelspraktijken. 

Daarnaast geeft de ACM voorlichting aan consumenten en bedrijven. Zo heeft de ACM in 2020 de Leidraad Bescherming online consument gepubliceerd, waarmee je als bedrijf aan de hand van voorbeelden kunt nagaan of jouw online verkooptechnieken wel geoorloofd zijn. 

Uiteraard is het ook de taak van de ACM om op te treden tegen bedrijven die zich niet aan de regels houden, met mogelijk hoge boetes als gevolg. Het gebruik van nepvolgers, neplikes en nepreviews is een van de voorbeelden in de leidraad waarbij sprake is van misleiding en dus overtreding van de wet. Die bedrijven duperen daarmee namelijk consumenten én concurrenten. Het aanbod van deze bedrijven lijkt onterecht beter dan het aanbod van de concurrent. Andere voorbeelden uit de leidraad die ongeoorloofd zijn onder andere:

• claimen dat een product schaars is terwijl dat in werkelijkheid niet is; en
• het design van de website gebruiken om te misleiden, bijvoorbeeld om het moeilijk te maken om te annuleren.

Hoe controleert de ACM de eerlijke concurrentie?

Het is onmogelijk voor de ACM om alle online bedrijven elke dag te controleren. De ACM heeft in beginsel twee ingangen om toezicht te houden. Enerzijds gaat de ACM zelf actief op zoek naar mogelijke consumentenproblemen. Aan de andere kant houdt de ACM toezicht op basis van signalen die bij de ACM worden ingediend. Dit kan onder andere via ACM ConsuWijzer of via het Bedrijvenloket. 

Het onderzoek naar onder andere vlogger Mo Bicep is volgens Mariani Othman, senior inspecteur en ICT-jurist bij de ACM, gestart door een documentaire. Othman legt uit hoe zo’n onderzoek van start gaat:  

“Het onderzoek van de ACM naar nepvolgers en neplikes is gestart naar aanleiding van een documentaire van Nicolas Veul over de schimmige wereld achter Instagram. Vervolgens zijn wij actief op zoek gegaan naar bedrijven en influencers die neplikes, nepvolgers en nepreviews hebben gekocht. Daarnaast zijn er na een oproep op onze website signalen bij ons ingediend over partijen die mogelijk neplikes, nepvolgers of nepreviews hebben gekocht.”

De ACM kan op verschillende manieren aan bewijs komen tijdens een onderzoek naar een mogelijke overtreding van de wet. “Zo kan de ACM bijvoorbeeld een (onaangekondigd) bedrijfsbezoek doen of mysteryshoppen. Ook kan de ACM een vermoedelijke overtreder ondervragen of informatie opvragen bij de vermoedelijke overtreder of een derde partij. Daarnaast  kunnen wij informatie opvragen bij bijvoorbeeld banken, de Belastingdienst en de Politie.”, aldus Othman. 

De informatie bij een zaak over neplikes of nepvolgers kan worden opgevraagd bij een website die neplikes of nepvolgers verkoopt of bij een platform zoals Instagram. Deze partijen zijn in beginsel verplicht om deze informatie te verstrekken. Op basis van de verzamelde informatie en bewijzen stelt de ACM vast of er sprake is van een overtreding.  

Mo Bicep is nu in de media, maar waarom juist hij?

Mo Bicep is gezien zijn bereik op Instagram en zijn groeiende bedrijf een grote speler. Het bedrijf Bicep Papa is zeker niet de enige overtreder. Uit het onderzoek van de ACM blijkt dat er alleen in Nederland al jaarlijks ongeveer 200.000 bestellingen voor neplikes, nepvolgers en nepreviews worden gedaan. Deze aantallen zijn gebaseerd op de klantenbestanden die de ACM heeft gevorderd bij een objectieve selectie van aanbieders van neplikes, nepvolgers en nepreviews. Dit betekent dat het werkelijke aantal nog hoger kan liggen. 

 “Bicep Papa is het eerste bedrijf dat wij hebben aangesproken middels een last onder dwangsom, maar zeker niet het laatste. Momenteel doen we onderzoek naar andere partijen. Later kunnen we daar meer over vertellen. Houd onze website www.acm.nl in de gaten.”

Verplichtingen voor ACM

De ACM is zelf ook aan allerlei regels gebonden. Zo is de ACM verplicht openbaar te maken aan welke bedrijven er een sanctie is opgelegd. Deze besluiten worden openbaar gemaakt via de website van de ACM in combinatie met een persbericht. Ook op de website consumentenloket ACM ConsuWijzer wordt hier een bericht over geplaatst. 

De ACM bepaalt niet of en hoe een zaak in de media wordt geplaatst. “Of een zaak al dan niet in de media verschijnt, bepalen de media. Zij pikken eruit wat zij interessant vinden en maken daar dan een bericht van. Dat gebeurt sowieso bij de zaken met een grote impact en die voor veel mensen interessant zijn.”, aldus Othman. Dat de media juist deze zaak heeft opgepikt, wil dus niet zeggen dat Mo Bicep de enige op de radar van de ACM is geweest omtrent deze praktijken.

Daarnaast is de communicatie voor de ACM ook erg belangrijk. Othman vertelt hier het volgende over:

“Ook communiceren wij zoveel mogelijk over ‘informele’ interventies om te laten zien wat we doen. Dit doen wij als verantwoording naar de samenleving, maar onze communicatie helpt ook om consumenten te waarschuwen en hen te wijzen op hun rechten. En om bedrijven te wijzen op de regels die gelden. Denk bijvoorbeeld aan de problematiek die is ontstaan bij de levering van bestellingen door (buitenlandse) webshops in tijden van de coronapandemie.”

Wat zijn de gevolgen van zo’n overtreding?

Wanneer uit een onderzoek van de ACM blijkt dat er sprake is van een overtreding, dan heeft de ACM de mogelijkheid om een sanctie op te leggen aan de overtreder, zoals een boete of last onder dwangsom. Een last onder dwangsom is een herstelsanctie. De overtreder hoeft dit bedrag pas te betalen wanneer hij niet voldoet aan de voorwaarden van de last onder dwangsom. Daarentegen dient een boete wel meteen betaald te worden. De ACM kan ook een boete opleggen aan degene die opdracht tot deze overtreding heeft gegeven of er een leidinggevende rol in heeft gespeeld. 

Volgens Othman kunnen de boetes van de ACM oplopen tot 900.000 euro per overtreding. In sommige gevallen kan de boete nog hoger zijn en een percentage van de totale jaaromzet bedragen. De maatregelen worden bepaald aan de hand van factoren als:

• hoogte van de omzet
• ernst van de overtreding
• omstandigheden, bijvoorbeeld of er sprake is van recidive
• de duur van de overtreding

Over het algemeen geeft de ACM de voorkeur aan een oplossing die voor consumenten het meest gunstig is. “Daarom kiezen wij er vaak voor om te zorgen dat een bedrijf toezegt om anders te gaan werken en gedupeerde consumenten te compenseren. Zo kunnen consumenten hun geld terug krijgen. In veel gevallen passen bedrijven hun gedrag aan zonder dat er een sanctie aan te pas komt. Als een bedrijf dit weigert, kan de ACM een last onder dwangsom opleggen en eisen dat het bedrijf alsnog maatregelen neemt en zo voldoet aan de wet. Een boete ligt bijvoorbeeld voor de hand als er onherstelbare consumentenschade is veroorzaakt en het bedrijf verwijtbaar heeft gehandeld. Ook is een combinatie van een last onder dwangsom en een boete mogelijk.”

Verder kan de ACM in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld wanneer het onmogelijk blijkt om contact te krijgen met de eigenaar van een website, de website uit lucht laten halen of zelfs overnemen. Of consumenten waarschuwen voor een praktijk of een bedrijf.

Sanctie voor Mo Bicep

In het geval van Bicep Papa heeft de ACM gekozen voor een last onder dwangsom, omdat de ACM wil dat het bedrijf stopt met het misleiden van consumenten door middel van de nepvolgers en neplikes. Othman geeft aan dat het opleggen van slechts een boete niet altijd leidt tot aanpassing van het gedrag, vandaar de keuze voor een last onder dwangsom. Het bedrijf moet de nepvolgers en neplikes verwijderen op straffe van een dwangsom, maar zich hier ook van onthouden in de toekomst. Wanneer het bedrijf in de toekomst wéér nepvolgers en neplikes koopt is het bedrijf direct een dwangsom verschuldigd. 

Conclusie

Jaarlijks houden veel bedrijven zich (helaas) nog bezig met het kopen van nepvolgers en neplikes. De ACM is als toezichthouder druk bezig om te zorgen voor een eerlijke concurrentie tussen bedrijven en bescherming van consumenten. Dit gebeurt door het actief zoeken naar mogelijke concurrentie- en consumentenproblemen, maar ook door tips die worden ingediend bij bijvoorbeeld ACM Consuwijzer. Het kopen van nepvolgers en neplikes kan een hoge boete opleveren. Wij adviseren om dit vooral niet te doen en uit te gaan van je eigen kracht! 

Dit artikel is in samenwerking met ACM senior inspecteur en ICT-jurist Mariani Othman tot stand gekomen.