Negatieve Coronatesten = jouw visum voor Nederland?

Een tripje naar het buitenland klinkt natuurlijk niet verkeerd. Toch is het advies om géén reis te boeken. Het is daarom ook niet aan te raden om in deze tijd naar het buitenland af te reizen, maar soms heb je geen andere mogelijkheid (bijvoorbeeld als je geen andere keuze hebt vanwege je werk). Ben je toch naar een ander land afgereisd dat ook nog eens is gemarkeerd als een hoog-risicogebied? Vergeet dan niet dat je bij je terugreis naar Nederland twee negatieve Coronatesten moet laten zien: een negatieve PCR-test én een negatieve sneltest. Er ontstonden discussies over de juridische grondslag van de verplichte negatieve PCR-testuitslag. De regering heeft deze discussies getackeld door een spoedwet aan te nemen. In de Wet Publieke Gezondheid is nu een tijdelijke, extra grondslag toegevoegd. Het aanbieden van personenvervoer kan hierdoor geheel of gedeeltelijk worden verboden. Het is erg simpel: ben je niet in staat om de negatieve testuitslagen te tonen, dan kom je het land niet binnen. Sterker nog, je mag dan niet eens vanuit het buitenland naar Nederland vertrekken. Doordat de spoedwet is aangenomen door zowel de Tweede als de Eerste Kamer bestaat er een wettelijke grondslag voor de verplichting. Dat betekent dat de regel democratisch gelegitimeerd is. Maar is dat eigenlijk wel redelijk?

De ratio achter de verplichting

Sinds de uitbraak van het Coronavirus doet Nederland er alles aan om het virus onder controle te krijgen. Denk daarbij aan de basismaatregelen als het houden van een veilige afstand, het dragen van een mondkapje in openbare ruimtes en 10 dagen in thuisquarantaine gaan bij het terugkeren uit een land dat is gemarkeerd als een hoog-risicogebied. 

Sinds kort is een extra maatregel van toepassing: de verplicht aan te tonen negatieve Coronatesten. Dat is aan de ene kant niet zo gek. Via reizigers uit hoog-risicogebieden kan het virus zich verspreiden binnen ons land. De verplicht aan te tonen negatieve testuitslag is dan een manier om verdere verspreiding van het Coronavirus tegen te gaan. Deze maatregel geldt voor zowel reizigers van buiten de EU als voor Nederlanders en andere EU-burgers die reizen per vliegtuig, schip, internationale trein en bus. 

Dat is dan ook precies waar de maatregel enigszins wringt: zelfs aan Nederlandse staatsburgers kan de toegang tot Nederland worden ontzegd. Het gaat daarbij wel om een tijdelijke ontzegging. Je moet je dan voorstellen dat een reiziger niet welkom is aan boord van het vliegtuig dat hem terug naar Nederland zou brengen. Zodra de reiziger klachtenvrij is en de negatieve testuitslagen kan aantonen, dan mag hij weer terug naar Nederland reizen.

Wat wringt?

Ondanks dat er een spoedwet is aangenomen waardoor er een wettelijke basis is voor de maatregel, kan die ontzegging alsnog als onredelijk ervaren worden. “Want er bestaan toch grond- en mensenrechten die ons beschermen tegen dit soort maatregelen?”. Zo volgt uit artikel 3 lid 2 van het vierde Protocol bij het EVRM dat ‘niemand het recht mag worden ontnomen het grondgebied te betreden van de staat waarvan hij de nationaliteit bezit’. Maar dat lijkt wel te gebeuren als een reizende Nederlandse burger deze verplichte negatieve Coronatesten níét kan tonen. Hoe rijmt dit met elkaar? 

Als je onze blogs en Instagram-pagina volgt, dan heb je inmiddels wel meegekregen dat die grond- en mensenrechten niet zo onschendbaar zijn als dat ze lijken. Dat blijkt hier maar weer. Maar hoe zit dat in deze situatie dan precies? Wij leggen het je uit.

De vraag over het wel of niet mogen weigeren van burgers op het grondgebied waarvan zij de nationaliteit dragen is ook aan de orde geweest in het kort geding van 8 januari 2021. Daarin heeft de rechter erkend dat artikel 3 lid 2 van het vierde Protocol bij het EVRM een belangrijk, maar niet onbegrensd recht omschrijft. Dit wordt onderbouwd met een toelichtend rapport. Daarin staat beschreven dat ‘tijdelijke maatregelen als quarantaine niet mogen worden geïnterpreteerd als een weigering van toegang tot het land’. 

De voorzieningenrechter heeft geoordeeld dat de voorwaarde die wordt gesteld om aan boord van een vliegtuig te mogen gaan gelijkgesteld moet worden met een tijdelijke voorwaarde. Daardoor is het vergelijkbaar met een tijdelijke maatregel als bijvoorbeeld quarantaine. Dat is van een heel ander niveau dan een straf als ballingschap, waarover in het bovengenoemde artikel 3 lid 2 wordt gesproken. Bij ballingschap gaat het namelijk echt om een gedwongen verblijf in een ander land, omdat je in je eigen land niet meer mag wonen. Daar is in deze situatie helemaal geen sprake van: zodra je klachtenvrij bent mag je weer gewoon terugkeren naar het oude vertrouwde Nederland. 

Grondrechten tegen elkaar afgewogen

Er bestaan veel grond- en mensenrechten die onderling wel eens kunnen botsen. Neem bijvoorbeeld artikel 22 van de Grondwet. Dit is een positieve verplichting aan de overheid om maatregelen te nemen die de volksgezondheid bevorderen. In deze situatie is die maatregel de verplicht aan te tonen negatieve Coronatesten bij terugkeer naar Nederland. Die testen kunnen worden gezien als een extra obstakel voor het Coronavirus om ons land binnen te treden en om zo verdere verspreiding tegen te gaan. Maar een ander grondrecht, namelijk het recht op onaantastbaarheid van het lichaam, moet dan wel wijken voor het recht op (volks)gezondheid. Het is mogelijk om grondrechten te beperken, maar die beperking moet dan wel aan voorwaarden voldoen. 

Een beperking van een grondrecht kan als die beperking bij wet is geregeld en het noodzakelijk, proportioneel en effectief is om het doel (dat is in deze situatie dus de volksgezondheid) te bereiken. Omdat er geen andere, minder inbreuk makende middelen beschikbaar zijn om de volksgezondheid te beschermen, is de beperking gerechtvaardigd. 

Zo zie je maar weer: grondrechten kunnen met elkaar botsen, waardoor het ene recht soms moet wijken voor het andere recht. In deze situatie weegt het recht op (volks)gezondheid zwaarder dan het recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Daardoor zijn de verplicht af te nemen Coronatesten te rechtvaardigen.

Wil je graag meer lezen over de beperking van grondrechten? Klik dan hier.

De eisen

Toch van plan te reizen, of ben je genoodzaakt vanwege je werk? Dan is het handig om te weten waar die verplicht te tonen testen aan moeten voldoen. De documenten (die in het Engels, Duits, Frans, Spaans óf Nederlands moeten zijn opgesteld) worden gecheckt op de volgende punten:

• De testresultaten moeten negatief zijn.
• Alleen een moleculaire PCR-test, sneltest en een test op Sars-Cov-2/COVID-19 zijn geldig.
• Jouw voor- en achternaam, overeenkomstig met het paspoort, moeten op het document staan vermeld.
• De datum en tijd van de afname van de testen moeten worden weergegeven.
• De gegevens van het instituut of laboratorium die de testen hebben afgenomen moeten ook op het document staan vermeld.

Belangrijk is dat er slechts maximaal 72 uur tussen het moment van afname van de PCR-test en de aankomst in Nederland mag zitten. De testuitslag moet wel bekend zijn voordat je naar Nederland vertrekt. Bij de sneltest geldt dat deze maximaal 4 uur oud mag zijn bij het aan boord gaan van het vliegtuig of de ferry.

Negatieve Coronatesten, jouw visum voor Nederland?

Zijn negatieve Coronatesten in de Covid-19 tijd dus jouw visum voor Nederland? Feit blijft dat je het land, na het bezoeken van een hoog-risicogebied, zonder deze negatieve testen inderdaad niet binnenkomt. Reis je bijvoorbeeld per vliegtuig terug naar Nederland? Dan ben je niet welkom aan boord en blijf je met lege handen staan tot je klachtenvrij bent. Dit is natuurlijk wel een extra maatregel die is getroffen ter bestrijding van het Coronavirus. Zodra dit virus geen dreiging meer vormt, zal het tonen van de negatieve testen ook geen voorwaarde meer zijn om aan boord van het vliegtuig dat jou naar Nederland brengt te mogen. Tot die tijd… “reken maar van yes!”.