De huiselijke kring in het auteursrecht: muziek

Bij het lezen van de titel vraag je je misschien af: wat heeft de huiselijke kring nu met het recht te maken. En wat heeft auteursrecht van muziek met jou als ondernemer te maken? Heb je misschien eens nagedacht of je muziek mag afspelen in een winkel? Of dat je een film mag vertonen voor een grotere groep mensen/kennissen zonder de maker hiervan op de hoogte te stellen? Lees meer over de regels rondom muziek en de huiselijke kring in het auteursrecht.

Openbaar maken in persoonlijke band

We gaan eerst kijken naar wat de wet over ‘openbaar maken’ bepaalt.  Er zijn twee specifieke wetten die betrekking hebben op het openbaar maken. De Auteurswet en de Wet op de naburige rechten. Het verschil tussen deze twee is dat de Auteurswet gaat over de bescherming van muziek en tekst. De Wet op de naburige rechten gaat over de uitvoerende kunstenaar/musicus. 

In de eerste plaats kijken we naar artikel 2 lid 1 sub d van de Wet op de naburige rechten. Hierin staat dat alleen de uitvoerend kunstenaar het recht heeft om toestemming te geven voor bijvoorbeeld het beschikbaar stellen voor publiek of het openbaar maken van het werk dat hij zingt, voordraagt of uitvoert. Naburige rechten geven kunstenaars het exclusieve recht om te beslissen over het openbaar maken van hun uitvoering. 

Betekent dit dat hij voor elke keer dat je muziek luistert of een film kijkt toestemming moet vragen? Nee er is een specifieke uitzondering in de Auteurswet opgenomen. In artikel 12 lid 4 Auteurswet staat: “Onder een voordracht, op- of uitvoering of voorstelling in het openbaar wordt mede begrepen die in besloten kring, tenzij deze zich beperkt tot de familie-, vrienden-, of daaraan gelijk te stellen kring”. Daarbij mag er volgens dit artikel ook geen betaling worden gevraagd voor het vertonen van het werk. Op het moment dat je dus op enige wijze een bijdrage vraagt, is geen sprake meer van besloten oftewel huiselijke kring. 

De huiselijke kring van muziek

Wat is deze besloten kring precies? Familie en goede vrienden behoeft natuurlijk geen uitleg, maar wat is nu precies die daaraan gelijk te stellen kring? Omdat het artikel zelf geen duidelijke grenzen aangeeft, moeten we kijken naar uitspraak van de Hoge Raad van 9 maart 1979.  De Hoge Raad bepaalt dat de besloten kring een groep personen is waarmee de band nauwelijks minder hecht is dan met familie en vrienden. Er moet dus een hechte band van persoonlijke aard zijn. Dit houdt in dat bijvoorbeeld kennissen niet onder deze besloten kring vallen, want daarmee heb je misschien wel een band, maar niet zo’n hechte band als met de voorgenoemde categorieën. Deze hechte band van persoonlijke aard geldt ook voor de vriendenkring. Een vriend die je net vorige week hebt ontmoet valt nog niet onder huiselijke kring.

Concurrentievoordeel auteursrecht

In de eerste plaats moet er dus sprake zijn van personen waarmee je een hechte band van persoonlijke aard hebt. Uit de literatuur volgt een ander criterium, namelijk een concurrentievoordeel. Je kunt denken aan een tandarts die in zijn wachtkamer, waar een aantal patiënten zit, muziek laat horen. Dit valt niet onder openbaar maken. De patiënten komen namelijk niet voor de muziek, maar voor een afspraak met de tandarts. Er is voor de tandarts geen winstoogmerk bij het draaien van de muziek. Dit valt dus ook onder de huiselijke of besloten kring, ook al kent hij zijn patiënten niet allemaal persoonlijk.

Besloten kring in de actualiteit

Er zijn andere situaties denkbaar waarin het minder duidelijk is of sprake is van huiselijke kring. Denk bijvoorbeeld aan een televisie of radio in de gemeenschappelijke huiskamer van een revalidatiecentrum. De Rechtbank Midden Nederland, locatie Almere besloot in 2018 dat het uitzenden van televisieprogramma’s voor patiënten in een revalidatiecentrum wel onder openbaarmaking valt en niet onder huiselijke kring. De radio en televisie verschaften een concurrentievoordeel en hadden geen enkel medisch nut, maar boden wel extra service. Daarbij was ook geen sprake van een hechte band van persoonlijke aard. Ook al leefden de mensen bij elkaar zoals dat in een gezinssituatie het geval zou zijn, de mensen hadden niet zelf voor elkaar gekozen, maar waren willekeurig bij elkaar gezet door het revalidatiecentrum.

Het vertonen of laten horen van het werk op een openbare plaats zoals een winkel of een werkplek valt dus onder het exclusieve recht van de maker op het moment dat er een concurrentievoordeel ontstaat. Als er sprake is van openbaarmaking dan kun je via Buma/Stemra of Sena tegen vergoeding toestemming krijgen om muziek af te spelen. Je kan ook contact opnemen met deze organisaties als je twijfelt of jouw specifieke situatie onder huiselijke kring valt of niet.

Muziek en de vertoning binnen huiselijke kring

Het begrip huiselijke kring of besloten kring, zoals het in artikel 12 lid 4 van de Auteurswet wordt genoemd, wordt dus heel strikt genomen. Onder huiselijke kring valt dus in de eerste plaats het gezin. Daarnaast valt ook je vriendenkring onder huiselijke kring. Minder duidelijk wordt het bij de het gedeelte “of daaraan gelijk te stellen kring”. Voor deze kring gelden dus twee voorwaarden, namelijk:

1. Er moet sprake zijn van een hechte band van persoonlijke aard en/of;
2. Het openbaar maken mag geen concurrentievoordeel verschaffen.