Mondkapjesplicht op de werkvloer: wel of niet toelaatbaar?

Het is je vast niet ontgaan, het dringende advies (dat binnenkort zal veranderen in een wettelijke verplichting) van de overheid om mondkapjes in openbare binnenruimtes te dragen. Maar hoe zit het met de mondkapjes op de werkvloer? Blijft het daar ook een advies, of mag de werkgever daarin verder gaan? Het is dezer dagen een hot topic, omdat er nog enorm veel vraagtekens bestaan. Met dit artikel over mondkapjesplicht op de werkvloer proberen wij die vraagtekens weg te nemen, zodat zowel de werkgever áls werknemer op de hoogte is van zijn rechten en plichten omtrent het mondkapjesbeleid. 

Schetsing van het wettelijk kader

Voordat we het antwoord op de vraag “mogen mondkapjes verplicht worden op het werk?” formuleren, bespreken we eerst de gedachtegang achter dat antwoord. Op deze manier wordt het duidelijk op welke grondslagen uit de wet het antwoord berust.

Zorgplicht van de werkgever

Laten we beginnen met een plicht die voor de werkgever geldt. Op hem rust namelijk een wettelijke zorgplicht op grond van art. 7:658 BW. Deze plicht komt er op neer dat de werkgever zorg dient te dragen voor de veiligheid én gezondheid van zijn werknemers. Dit betekent dat de werkgever maatregelen moet treffen die nodig zijn om schade aan de kant van de werknemer te voorkomen. 

Het wettelijke instructierecht van de werkgever

Daarnaast heeft een werkgever het instructierecht op grond van art. 7:660 BW. Dit geeft hem het recht om bepaalde regels aan de werknemers op te leggen, die zij logischerwijs moeten opvolgen.

Dit recht is natuurlijk niet onbegrensd. Het is belangrijk dat het gaat om voorschriften ‘omtrent het verrichten van de arbeid’ en om voorschriften ‘die strekken ter bevordering van de goede orde in de onderneming’, die óók nog eens passen ‘binnen de grenzen van algemeen verbindende voorschriften’. Daarnaast moet het voorschrift redelijk zijn. Neem bijvoorbeeld veiligheidskleding, dat onder kledingvoorschriften valt. Net als een veiligheidsbril, een helm of schoenen met stalen neuzen is een mondkapje een redelijk voorschrift dat dient voor extra bescherming van de werknemer tegen het coronavirus. Daarnaast kan het een redelijke maatregel zijn gezien de stijging van het aantal besmettingen binnen Nederland en het advies van de overheid.

Het bovenstaande komt er op neer dat het verplicht stellen van mondkapjes op de werkvloer gerechtvaardigd kan worden.* Artikel 7:658 BW in combinatie met artikel 7:660 BW leiden ertoe dat de werkgever inderdaad een mondkapjesplicht op de werkvloer mag hanteren. Het mondkapje kan namelijk schade aan de kant van de werknemer voorkomen én het kan als kledingvoorschrift binnen het bedrijf dienen. Let op: zijn er andere passende maatregelen, die minder verstrekkend zijn dan een mondkapjesplicht, dan is het redelijk dat de werkgever daar eerst naar kijkt.

Consequenties bij het weigeren

Of de werknemer het er nu mee eens is of niet, als een mondkapjes eenmaal door de werkgever wordt verplicht dan kun je hier niet omheen. De werknemer is dan verplicht om het mondkapje te dragen, omdat dit een instructie van de werkgever is die op grond van art. 7:660 BW moet worden opgevolgd.** Doe je dat niet, dan kan de werkgever disciplinaire maatregelen treffen. Denk hierbij aan een officiële waarschuwing. Let op: overtreedt de werknemer daarna nógmaals de regel(s), dan is het mogelijk dat er een zwaardere maatregel volgt, bijvoorbeeld schorsing. Dit betekent dat de werknemer uiteindelijk zijn baan zou kunnen verliezen.

Uitzonderingen

Natuurlijk gelden er ook op de mondkapjesplicht uitzonderingen, waardoor het dragen van een mondkapje geweigerd kan én mag worden. Denk hierbij aan medische redenen, bijvoorbeeld astma of COPD. Het is belangrijk dat de werkgever zo’n weigering serieus neemt en dat er samen met de werknemer wordt gekeken naar eventuele oplossingen. Blijf dus altijd goed met elkaar in gesprek.

Verschaffen van mondkapjes

En wat als de werkgever het mondkapje inderdaad verplicht op het werk? Kan hij dan verlangen dat de werknemers zorgen voor hun eigen mondkapje, of dient hij de mondkapjes te verschaffen? Indien een werkgever overgaat op een mondkapjesplicht, dan is het ook redelijk dat hij de mondkapjes verschaft. Hij heeft tenslotte de zorgplicht voor een goede en veilige werkomgeving. Net als het redelijk is dat de werkgever zorgt voor een veiligheidsbril, een helm of schoenen met stalen neuzen mag ook van de werkgever worden verwacht dat hij voor de verplichte mondkapjes zorgt.

In de praktijk

Uit ons onderzoek is gebleken dat werknemers het lastig vinden om op te komen tegen maatregelen die de werkgever heeft getroffen met betrekking tot corona. Ook worden er in enkele gevallen überhaupt geen maatregelen getroffen. Zo wordt ‘thuiswerken is de norm’ niet door alle werkgevers even goed opgevolgd. Wij willen werknemers het volgende meegeven: wees niet bang om voor jouw belangen op te komen! Onze tip aan alle werkgevers is dan ook om het gesprek met werknemers aan te gaan en hen te betrekken in het proces. Op die manier kunnen er eventuele onwenselijke voorvallen voorkomen worden.

Mondkapjesplicht op de werkvloer mag

Nog even terug naar de kern van dit artikel: werkgevers mogen op basis van de zorgplicht én het instructierecht een mondkapje verplichten. Heeft de werknemer gegronde redenen om hier bezwaar tegen te maken, dan kan hiervan af worden geweken. Blijf dus altijd met elkaar in gesprek. Weigert een werknemer zonder redelijke bezwaren? Dan mag de werkgever aan de weigering disciplinaire maatregelen verbinden, die zelfs kunnen uitlopen op schorsing. 

Al met al is het voor iedereen een onwennige tijd. Een tijd die gepaard gaat met nieuwigheden maar bovenal veel moeilijkheden. Onthoud daarom éxtra goed: communication is key! 

*Wij bespreken hier hoe deze situatie arbeidsrechtelijk is geregeld. Dit staat los van onze persoonlijke mening.
**Ook de Grondwet-discussie wordt in dit artikel even gelaten voor wat het is.