Het gebruik van gezichtsherkenning voor cameratoezicht

Het aantal camera’s in de openbare ruimte neemt toe. Tegenwoordig zijn het niet alleen maar beveiligings- of dashboardcamera’s, ook veel smartphones worden ontgrendeld met gezichtsherkenning. Zelfs in een supermarkt doen camera’s met gezichtsherkenning hun intrede. Daarnaast wordt ook de technologie steeds beter en dit vormt een gevaar voor de privacy van de burgers. 

Uit een artikel van RTL Nieuws in december 2019 blijkt dat in een Jumbo in Alphen aan den Rijn een systeem met tachtig camera’s hangt. Deze camera’s leggen de gezichten van alle bezoekers van de supermarkt vast. Wanneer een bezoeker al eerder is aangehouden voor bijvoorbeeld een winkeldiefstal, dan wordt deze bezoeker automatisch herkend en komt de winkel niet meer binnen. Is hier sprake een inbreuk op de privacy van de burgers? 

Voorwaarden cameratoezicht
Cameratoezicht in of rond een winkel kan helpen om bezoekers, personeel en eigendommen te beschermen. Aan de andere kant is dit een grote inbreuk op de privacy van klanten en werknemers. Ondernemers mogen daarom alleen camera’s ophangen wanneer zij voldoen aan een aantal voorwaarden. 

Ten eerste moeten zij ervoor zorgen dat het inbreuk op de privacy van de klanten en het personeel zo klein mogelijk is. Een camera in bijvoorbeeld een pashokje, dat gaat te ver. Hier kunnen mensen namelijk naakt in beeld komen en deze inbreuk op de privacy is te groot. In een supermarkt is dit wel anders, dit hoeft niet direct een te grote inbreuk op de privacy te betekenen. 

Ten tweede moet de ondernemer een gerechtvaardigd belang hebben voor het cameratoezicht. Een voorbeeld hiervan is het tegengaan van diefstal, dit is precies het belang van een supermarktondernemer. Daarnaast moet het cameratoezicht noodzakelijk zijn. Dat wil zeggen dat de ondernemer het doel niet op een andere manier kan bereiken. 

Ook moet de ondernemer een privacytoets uitvoeren. Hierin moeten de belangen van de bezoekers en werknemers afgewogen worden tegen het eigen belang. Tot slot mag de ondernemer de camerabeelden niet langer bewaren dan noodzakelijk, de richtlijn hiervoor is maximaal vier weken. Jumbo heeft naar deze voorwaarden kijkende in beginsel het recht om camera’s op te hangen, mits deze beelden op de juiste manier worden verwerkt. 

Cameratoezicht met gezichtsherkenning
De AVG stelt echter nog verdere eisen aan het gebruik van gezichtsherkennende camera’s. Het gaat hier namelijk om bijzondere biometrische persoonsgegevens die worden verwerkt. In beginsel is de verwerking van biometrische gegevens met het oog op unieke identificatie van een persoon verboden. Dit staat in artikel 9 van de AVG. Wel zijn er een aantal uitzonderingen. 

De eerste uitzondering is wanneer de betrokkene expliciete toestemming heeft gegeven voor de toepassing van gezichtsherkenning voor bepaalde doeleinden. Een andere uitzondering is wanneer er sprake is van een zwaarwegend algemeen belang en dit is toegestaan door de nationale wetgeving. Ook wanneer het gaat om de persoonsgegevens die de betrokkene zelf openbaar heeft gemaakt is er een uitzondering mogelijk. In deze situaties vervalt het verbod op de verwerking van biometrische gegevens. Jumbo valt echter niet onder de uitzonderingen van de AVG: wanneer je de Jumbo binnenloopt, wordt er niet om toestemming gevraagd. Ook is het voorkomen van diefstal geen zwaarwegend algemeen belang, waardoor het gebruik van gezichtsherkennende camera’s niet wordt toegestaan. Verder hebben de klanten in principe geen zicht op de camerabeelden, zij brengen de beelden niet zelf naar buiten. 

Verbod
Ook de Europese Commissie is voor een verbod op gezichtsherkenning. De Commissie wil de komende vijf jaar een nieuw beleid ontwikkelen, waardoor de privacy en de persoonlijke gegevens van de burgers beter beschermd worden. Op dit moment bestaat de vrees dat commerciële bedrijven van de gezichtsherkennende technologie een verdienmodel willen maken. De Commissie wil met het verbod en het nieuwe beleid voorkomen dat er misbruik van deze technologie wordt gemaakt. 

Nederland is niet het enige land waar gezichtsherkenning gebruikt wordt. In veel winkels en hotels in de Verenigde Staten wordt het ook gebruikt. Zo heeft de H&M een slimme spiegel geplaatst die met behulp van gezichtsherkenning kledingadviezen geeft en selfies maakt die de klant op het internet kan delen. Ook hier is het doel om winkeldiefstal te voorkomen, net als bij de Jumbo. In tegenstelling tot in Europa is er in de Verenigde Staten nog geen verbod mogelijk, de wetgeving met betrekking tot de privacy is in de Verenigde Staten namelijk minder streng dan de AVG die alleen binnen Europa geldt. 

Kortom, Jumbo valt onder het verbod van de verwerking van biometrische gegevens volgens de AVG. Er wordt namelijk geen toestemming gevraagd wanneer klanten de winkel binnentreden, ook is er geen toestemming door de nationale wetgeving. Jumbo overtreedt dus in beginsel de AVG. Wanneer de Europese Commissie het verbod op het gebruik van gezichtsherkennende technologie doorvoert, zal het voor ondernemingen niet meer mogelijk zijn om gebruik te maken van gezichtsherkennende camera’s.