Het doorverkopen van tweedehands e-books

De laatste jaren zijn papieren boeken steeds minder populair geworden. De verkoopcijfers in boekenwinkels dalen en bibliotheken verstoffen. Volgens een consumentenonderzoek van KVB Boekwerk ruilen mensen papieren boeken tegenwoordig steeds vaker in voor de praktischere e-books. Een boek lezen is nog nooit zo makkelijk geweest. Je koopt een boek, downloadt hem naar je telefoon, tablet of e-reader en je kunt gelijk beginnen met lezen. Het is ook mogelijk om het gedownloade boek te delen met vrienden of familie. Je kunt het zelfs doorverkopen om het aankoopbedrag van het boek terug te verdienen. Hoe zit het in dat geval met de auteursrechten van de schrijver van het boek? Zijn die van toepassing en is jouw doorverkoop illegaal of spelen de auteursrechten geen rol meer omdat het jij het boek hebt gekocht? Mag je dus eigenlijk wel tweedehands e-books doorverkopen?

Auteursrecht en e-books

Allereerst is het van belang om te kijken hoe auteursrecht tot stand komt. In beginsel heeft auteursrecht betrekking op bijna alle werken van letterkunde, kunst of wetenschap. Het Europees Hof van Justitie heeft bepaald dat een werk beschermd wordt als sprake is van een ‘eigen intellectuele schepping van de auteur van het werk‘. De Hoge Raad legt dit uit door te stellen dat een werk beschermd kan worden door het auteursrecht als het de persoonlijke stempel van de auteur draagt en het werk een eigen oorspronkelijk karakter heeft. Het auteursrecht zorgt ervoor dat de maker van het werk, de schrijver bijvoorbeeld, ook als enige de opbrengsten van het door hem geschreven e-book in ontvangst kan nemen. Hij mag namelijk als enige zijn boek openbaar maken en verveelvoudigen. Om het boek te kunnen verkopen draagt de schrijver zijn auteursrecht vaak geheel of gedeeltelijk over aan de uitgever. De uitgever kan dan het boek namens de schrijver verkopen.

Er is echter een uitzondering waarbij het toch is toegestaan om een boek legaal door te verkopen, zonder dat hierbij sprake is van een inbreuk op de auteursrechten. Deze uitzondering is geregeld in artikel 12b van de Auteurswet. Een in de winkel gekocht hard copy exemplaar van een boek kun je legaal weer doorverkopen. Jij bent na het kopen van het boek eigenaar geworden en je kan er dus mee doen wat je wilt. Dit heet uitputting van het auteursrecht. 

Wat is het verschil tussen hard copy exemplaren en e-books? Een e-book kun je na het downloaden, oneindig vaak kopiëren zonder dat het waarde verliest. Een hard copy exemplaar verliest zijn waarde als het eenmaal gelezen is. Je zou dus veel meer geld kunnen verdienen met een e-book van €10 dan met een papieren boek van dezelfde prijs.

Mag je zomaar tweedehands e-books doorverkopen?

Na lange tijd van onduidelijkheid over de vraag of het legaal is om e-books door te verkopen, heeft het Europees Hof van Justitie op 19 december 2019 de knoop doorgehakt. De Nederlandse Uitgeversbond en de Groep Algemene Uitgevers spanden in 2017 een zaak aan tegen de online, tweedehands e-book marktplaats: Tom Kabinet (ECLI:EU:C:2019:1111). Volgens de uitgeversorganisaties zijn e-books ‘mededelingen aan het publiek’. Hier bedoelen ze mee dat de boekverkoper de inhoud van een e-book meedeelt aan de koper en daarmee zelf bepaalt met welk publiek de inhoud wordt gedeeld. Er is sprake van een mededeling aan het publiek als het werk wordt gedeeld op technische wijze die verschilt van eerdere manieren om het werk te delen of wanneer het werk wordt gericht op een nieuw publiek. Tom Kabinet was van mening dat e-books onder de uitputting van het auteursrecht vallen en niet als mededeling aan het publiek gezien kunnen worden. Hij vond dat uitgevers na de oorspronkelijke verkoop van een e-book, net als bij papieren boeken, niet meer het recht hadden om zich te bemoeien met eventuele verkopen daarna. 

De rechtbank die deze zaak behandelde heeft de situatie voorgelegd aan het Europees Hof van Justitie. Het Hof stelde uiteindelijk de uitgeversorganisaties in het gelijk en was het ermee eens dat e-books gezien kunnen worden als ‘mededelingen aan het publiek’. Het Hof volgt hierbij ook het advies op van de Advocaat Generaal. Een belangrijke reden voor deze beslissing was dat de digitale boeken, in tegenstelling tot papieren boeken, voor onbepaalde tijd, via een downloadlink, met de wereld gedeeld kunnen worden. Papieren boeken kunnen verslijten, terwijl e-books in perfecte staat blijven. Het Hof heeft ook een blik geworpen op de gebruikerslicentie van e-books, waarin staat dat een gebruiker de boeken alleen mag lezen op zijn of haar eigen systeem. De licentie wordt afgesloten tussen de koper en verkoper van een e-book. 

Verboden te verkopen

De verkoop van tweedehands e-books is tegenwoordig dus in strijd met het auteursrecht. Websites als Tom Kabinet zijn niet meer toegestaan. Mochten deze websites dan toch nog voorkomen dan kunnen uitgevers of auteurs een flinke schadevergoeding eisen. De schending van het auteursrecht wordt namelijk gezien als een onrechtmatige daad. Kortom, de verkoop van tweedehands e-books is sinds 2019 door het Europees Hof van Justitie verboden. Het Hof oordeelde dat het niet valt onder de uitputting van het auteursrecht. Als jij als schrijver of uitgever merkt dat jouw boeken online en op onrechtmatige wijze verkocht worden, download dan onze sommatiebrief of neem contact op.