Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer: hoe zit het en wat kun je eraan doen?

Een racistisch getint grapje, een hand op de billen of een flirterige opmerking: allemaal vormen van grensoverschrijdend gedrag in verschillende gradaties. En hoewel het misschien vanzelfsprekend lijkt dat dit ongepaste gedrag niet thuishoort op de werkvloer, krijgen heel wat werknemers er in hun leven mee te maken. Maar wat is grensoverschrijdend gedrag nu eigenlijk precies, wat zijn de wettelijke regels rondom dit gedrag en hoe kun je als werkgever omgaan met grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer? Je leest het in dit artikel.

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

Je spreekt van grensoverschrijdend gedrag wanneer iemand, verbaal of non-verbaal, over de grenzen van een ander gaat. De meest voorkomende vormen van grensoverschrijdend gedrag zijn seksuele intimidatie, discriminatie, pesten, en fysiek of verbaal geweld. Denk aan een flirterige opmerking, een grapje over iemand zijn of haar afkomst of een pikant appje. Omdat jouw grenzen verschillen met die van bijvoorbeeld een collega kan overschrijdend gedrag zowel opzettelijk als onopzettelijk gebeuren en is het vaak lastig definieerbaar. Zo is grof geweld duidelijk grensoverschrijdend, maar zal een bepaalde blik of opmerking door iedereen anders geïnterpreteerd worden. Hoe dan ook: iets is grensoverschrijdend wanneer jij je er niet prettig bij voelt.

Wat zegt de wet over grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer?

Ben jij een werkgever? Dan is het, op grond van de Arbeidsomstandighedenwet, jouw wettelijke plicht om seksuele intimidatie, pesten, agressie, geweld, discriminatie en ongewenst gedrag op de werkvloer te voorkomen. Dit betekent dat jij als werkgever moet zorgen voor een veilige werkplek, een veilig gevoel op het werk en een punt waar jouw werknemer grensoverschrijdend of ongewenst gedrag kan melden. Heb je dit niet op orde of handhaaf je dit niet en vindt er binnen jouw organisatie toch ongewenst gedrag plaats? Dan kun jij aansprakelijk gesteld worden en een boete opgelegd krijgen die kan oplopen tot wel €90.000!

Hoe kun jij als werkgever ongewenst gedrag voorkomen?

Omdat voorkomen altijd beter dan genezen is – en niemand zit te wachten op ongepast gedrag en een eventuele boete – is het daarom noodzakelijk om een duidelijk en kenbaar beleid op te stellen. Dit noemen we dit het PSA-beleid en is volgens de Arbowet voor ieder bedrijf verplicht. In dit beleid benoem je situaties die jouw werknemers PSA (psychosociale arbeidsbelasting) kunnen opleveren én noteer je passende maatregelen tegen deze situaties. Maar naast dit verplichte beleid is het ook belangrijk om blijvend te zorgen voor een veilige werkomgeving voor jouw werknemers. Dit zijn enkele manieren die daar bij kunnen helpen:

1.   Stel een gedragsprotocol op

Om als werkgever duidelijk te maken dat grensoverschrijdend gedrag binnen jouw bedrijf niet wordt geaccepteerd is heldere communicatie onwijs belangrijk. Het is daarom slim om te werken met een gedragsprotocol. In zo’n protocol benoem je bijvoorbeeld:

• Wat er onder grensoverschrijdend gedrag wordt verstaan
• Hoe en waar een medewerker ongewenst gedrag kan melden
• Wat er na zo’n officiële melding wordt gedaan
• Welke sancties er volgen bij grensoverschrijdend gedrag

Het hebben van zo’n protocol is leuk, maar het is wel belangrijk dat jouw medewerkers weten dat het bestaat. Zet het daarom niet verstopt weg in een bepaald mapje of op een ongebruikte server, maar deel het actief en regelmatig met je werknemers. En ga ook het gesprek eens aan. Hebben zij nog toevoegingen? Zijn er nog bepaalde drempels bij een klachtenprocedure? Of kan er nog iets anders gedaan worden om een juiste bedrijfscultuur voor iedereen te creëren?

2.   Wijs een vertrouwenspersoon aan

Het is op dit moment nog niet wettelijk verplicht om een vertrouwenspersoon binnen jouw organisatie aan te stellen. Maar het hebben van zo’n persoon draagt wél bij aan het creëren en waarborgen van een veilige werkomgeving volgens het PSA-beleid. Het verlaagt namelijk de drempel voor jouw werknemers om eventueel ongewenst gedrag te melden en maakt zoeken naar een passende oplossing makkelijker. Ook geef je met het hebben van een vertrouwenspersoon als werkgever een duidelijk signaal af ongewenst gedrag op de werkvloer niet te tolereren. Dit werkt vaak preventief en zorgt voor een bedrijfscultuur waarbij sneller wordt nagedacht of iets wel door de beugel kan.

3.   Zorg voor een laagdrempelige klachtenprocedure

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer komt vaker voor dan je denkt. Maar als slachtoffer naar voren stappen om dit gedrag te melden blijkt in de praktijk nog steeds een groot obstakel. Een vertrouwenspersoon maakt dit laagdrempeliger. Maar ook een duidelijke klachtenprocedure draagt bij aan het sneller melden van een klacht. Maak daarom vooraf en met regelmaat aan iedere werknemer duidelijk waar en bij wie een eventuele klacht van ongewenst gedrag gemeld kan worden en wat er met de klacht gedaan wordt. Het klachtenmeldpunt of de vertrouwenspersoon moet een persoon zijn die zonder oordeel kan luisteren naar de klacht en niet bang is om uiteindelijk passend onderzoek in te lassen.  Zo’n onderzoek laat je idealiter doen door een onafhankelijke partij om zo eventuele verwijten van vooringenomenheid te voorkomen.

Mag je een werknemer na grensoverschrijdend gedrag direct ontslaan?

Omdat grenzen van elkaar verschillen is grensoverschrijdend een subjectief begrip. Dat maakt het juridisch een lastige kwestie. Je kunt na één melding zonder hard bewijs namelijk niet zomaar de beschuldigde werknemer ontslaan. En zelfs met bewijs, denk aan beeldmateriaal of appjes, speelt de context van de situatie altijd een belangrijke rol. Zeker wanneer de zaak voor een rechter verschijnt. Het is daarom jouw taak als werkgever om de mogelijke dader te ondervragen en vanuit daar verder te handelen. Dit kan door middel van een gepaste waarschuwing of door direct actie te ondernemen.

Is er sprake van duidelijk verwijtbaar handelen? Dan is het mogelijk om de dader direct, zonder vergoeding, te ontslaan. Is het een lastigere kwestie? Dan kun je de zaak voor een passende rechter laten verschijnen. De meeste kans van slagen op ontbinding van een contract bestaat als jij als werkgever kunt aantonen een duidelijk beleid tegen grensoverschrijdend gedrag te voeren én te handhaven. Zorg daarom altijd voor een up-to-date PSA-beleid en ga vandaag nog aan de slag met het opstellen van passende protocollen. Want iedereen verdient een fijne werkomgeving zonder ongepast gedrag.

Let op: afhankelijk van wanneer je dit artikel leest kan deze informatie verouderd zijn. De artikelen op deze website bevatten algemene juridische informatie, maar uitdrukkelijk geen één-op-één advies. Hulp nodig bij jouw specifieke situatie? Neem dan contact met ons op.