Eerste hulp bij gebruik van een quote

Je hebt er misschien wel eens aan gedacht om een quote te gebruiken voor bijvoorbeeld je website, Instagram of als reclame voor de verkoop van je product of dienst. Veel organisaties maken gebruik van quotes, vaak om een boodschap kracht bij te zetten. Ondanks dat quotes vaak worden gebruikt, heerst er nog veel onduidelijkheid of quotes die bedacht zijn door anderen wel of niet vrijelijk gebruikt mogen worden, onder andere voor commerciële doeleinden. Zou bijvoorbeeld de quote, ‘op een informele manier het formele mogelijk maken’, de slogan van Lady Lawyer die je op onze website kunt vinden, gebruikt mogen worden door derden? Lees hier alles over het gebruik van quotes.

Beschermde en onbeschermde quotes

Om erachter te komen of een quote gebruikt mag worden, is het belangrijk om te weten wanneer er sprake is van een quote. Een quote, ook wel een citaat genoemd, is een creatief stukje tekst dat letterlijk is overgenomen. Je kunt je vast nog de ‘Rumag-discussie’ herinneren waarin de vraag centraal stond of Rumag quotes van anderen mocht overnemen in hun eigen huisstijl, zonder de echte bedenker van de quote te vermelden. Of Rumag deze quotes, vaak van onbekenden of vertaald vanuit het Engels, mocht overnemen was afhankelijk van het antwoord op de vraag of de quotes auteursrechtelijk beschermde werken waren. 

Auteursrechtelijk beschermde werken

Om vast te stellen of het om auteursrechtelijk beschermde werken gaat, moet beoordeeld worden of de quotes een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen (het EOK en PS vereiste). Het EOK werd later, in een rechtszaak uit 2008, door de Hoge Raad verduidelijkt door te stellen dat het werk niet ontleend mag zijn aan een ander werk. PS houdt in dat het werk een gevolg moet zijn van creatieve keuzes. Naast het EOK en PS vereiste geeft ook het Infopaq-arrest enig inzicht. Volgens het Infopaq-arrest van het Hof van Justitie kunnen elf woorden al auteursrechtelijk beschermd zijn. 

Het auteursrecht is niet iets wat je kunt aanvragen of kunt laten vastleggen, het ontstaat vanzelf. Wanneer een quote, bijvoorbeeld van Rumag of die op onze website voldoet aan de eisen van EOK en PS is het auteursrechtelijk beschermd, ook als er niets vermeld staat over het auteursrecht of als de maker onbekend is. De auteursrechtelijke bescherming moet van geval tot geval bekeken worden.

Niet auteursrechtelijk beschermd

Het kan echter ook voorkomen dat de quote niet voldoet aan deze voorwaarden omdat de quote bijvoorbeeld te kort of te alledaags is, dan is de quote waarschijnlijk niet auteursrechtelijk beschermd. Een goed voorbeeld van een werk dat niet beschermd werd, blijkt uit de rechtszaak over de auteursrechtelijke bescherming van de slogan van het hockeymerk Grays. Een van de slogans die Grays gebruikte was ’Grays is het #1 hockeymerk in de wereld’. De rechter vond dit een mededeling van feitelijke aard ten aanzien van de marktpositie van Grays. Het is een algemene en voor de hand liggende slogan en niet creatief bedacht. Deze slogan valt dus niet onder de bescherming van het auteursrecht. 

Beschermde en onbeschermde quotes mag je nooit zomaar voor commerciële doeleinden gebruiken. 

Quote van een overleden persoon

Het auteursrecht bestaat uit exploitatierechten en persoonlijkheidsrechten. Exploitatierechten houden in dat de maker het recht heeft om het eigen werk openbaar te maken en te verspreiden. Persoonlijkheidsrechten houden in dat de maker het recht heeft om zich te verzetten tegen het:

• openbaar maken van zijn werk zonder vermelding van zijn naam;
• openbaar maken van zijn werk onder een andere naam;
• wijzigen of verminken van zijn werk.

Persoonlijkheidsrechten kunnen niet worden overgedragen op iemand anders, exploitatierechten kunnen dat wel. Wanneer een persoon overlijdt worden de exploitatierechten overgedragen aan de erfgenamen (bijvoorbeeld de partner of de kinderen), ook als dit niet is opgenomen in een testament. Dat is opgenomen in artikel 4:13 van het Burgerlijk Wetboek. Persoonlijkheidsrechten worden niet zomaar overgedragen aan de erfgenamen. Hiervoor moet de auteursrechthebbende een specifieke bepaling laten opnemen in een testament. Als de maker geen testament heeft laten opstellen door de notaris, vervallen deze persoonlijkheidsrechten. 

Een quote van een overleden persoon mag je in beginsel niet gebruiken voor commerciële doeleinden, tenzij er geen rechten (meer) rusten op de quote. Bij het gebruik van quotes van een overleden persoon geldt de regel dat zeventig jaar na het overlijden van de persoon het auteursrecht vervalt.

Gebruikersvoorwaarden quotes

Als sprake is van een auteursrechtelijk beschermde quote, dan heb je mogelijk nog te maken met een beperking van het auteursrecht, namelijk het citaatrecht van artikel 15a Aw. Het citaatrecht bepaalt dat delen van andermans werk overgenomen mogen worden, mits er voldaan wordt aan twee voorwaarden:

1. Gebruik bronvermeldingen, dus benoem de vindplaats en de naam van de auteur.
2. Neem niet meer over dan nodig is voor het doel van de quote, dus vraag jezelf af of je niet wat minder had kunnen overnemen.

Het is belangrijk om het bovenstaande goed te overwegen voordat je een quote gebruikt. Wanneer bepaalde quotes veel worden gebruikt, betekent dit niet automatisch dat je ze zomaar mag gebruiken en wanneer je een tekst bewerkt, betekent dit niet meteen dat het werk van jou is. Teksten die je vindt via Google of Instagram zijn bijna nooit rechtenvrij. Daarnaast is het belangrijk dat je op de hoogte bent dat je te allen tijde zelf verantwoordelijk bent voor wat je publiceert, want bij verkeerd gebruik riskeer je al snel een schadeclaim die hoog kan oplopen. 

Gebruik van quotes: alles op een rijtje

Kortom, quotes van anderen mogen dus niet zomaar gebruikt worden. Het belangrijkste bij het gebruiken van een quote is het vaststellen of het merkenrechtelijk of auteursrechtelijk beschermd is. Wanneer je een quote van een ander gebruikt, vraag dan toestemming voor het gebruik en vergeet niet de naam van de auteur te vermelden. Dat een persoon is overleden, geeft je nog niet expliciet het recht een quote van de overledene te gebruiken. Je kunt natuurlijk ook je eigen quote bedenken.

Dan tot slot onze slogan ‘op een informele manier het formele mogelijk maken’. Deze is niet merkenrechtelijk ingeschreven. Zou hij auteursrechtelijk beschermd zijn? Bevat hij voldoende creatieve keuzes? Wij vinden van wel! Heb je zelf een quote die je graag zou willen gebruiken voor de website of voor op Instagram, maar twijfel je of de quote mag worden gebruikt, neem dan contact op met Lady Lawye via de onderstaande button.