Een rechtmatige avondklok

Eerder schreven wij over het fiasco rond de avondklok. Inmiddels is het vorige artikel aan een update toe. Zo heeft de maatregel op 22 februari uit voorzorg een nieuwe grondslag gekregen. Ook heeft het gerechtshof inmiddels uitspraak gedaan in het hoger beroep. 

In dit artikel wordt een analyse van de uitspraak in hoger beroep gegeven. Benieuwd naar de overwegingen die geleid hebben tot de uiteindelijke beslissing? Dan ben je hier aan het juiste adres.

Beoordelings- en beleidsvrijheid

Laten we voorop stellen dat het wel of niet instellen van een avondklok ter bestrijding van het Coronavirus een politieke afweging is. Er is pas plaats voor ingrijpen door de rechter wanneer de Staat een verkeerde keuze maakt of zo’n ingrijpende maatregel instelt zonder dat daar een wettelijke grondslag voor bestaat. De Staat kent een zekere beoordelings- en beleidsvrijheid en de rechter moet zich daarbij terughoudend opstellen.

Beoordeling van het hoger beroep

Het hoger beroep zag op de oorspronkelijke juridische grondslag van de avondklok – de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (hierna Wbbbg) – en of die wet in deze situatie gebruikt mocht worden voor de invoering van de avondklok.

Maatstaf voor toepassing van de Wbbbg

De vraag die in het hoger beroep centraal stond is of er wel sprake was van buitengewone omstandigheden die de invoering van de avondklok noodzakelijk maakten. Volgens het hof was dit zeker het geval: we hebben te maken met een pandemie die ons land al een jaar in zijn greep houdt.

Daarnaast zijn er nieuwere, besmettelijkere buitenlandse varianten aangetroffen die deze buitengewone omstandigheden ondersteunen. Het OMT heeft daarom geadviseerd tot invoering van de avondklok. Volgens hen waren er geen andere alternatieven mogelijk. Het hof is van mening dat de Staat van deze adviezen mocht uitgaan. 

Dat betekent dat er sprake was van buitengewone omstandigheden waardoor de invoering van de avondklok noodzakelijk is. 

Acute noodsituatie niet vereist

Daarbij hoeft er geen sprake te zijn van een acute noodsituatie, omdat dit niet uit de wet of wetsgeschiedenis volgt. De voorzieningenrechter heeft te hoge eisen gesteld aan de invoering van de avondklok. Wanneer er sprake is van een dreiging van zo’n noodtoestand, dan is dat volgens het gerechtshof voldoende om een beroep te doen op deze wet (lees: de Wbbbg).

Het feit dat er overleg is gevoerd met de Tweede Kamer voorafgaand aan de invoering van de avondklok doet daar niets aan af. Dat was alleen maar erg zorgvuldig van het kabinet en betekent niet dat de bevoegdheid om zelfstandig te handelen komt te vervallen. 

Een hele mond vol dus. Kort gezegd: de Wbbbg mocht gewoon worden ingezet. Dat betekent dat de avondklok vanaf het begin rechtmatig is ingesteld.

Proportionaliteit en subsidiariteit

De rechten die met de avondklok worden ingeperkt zijn het recht op bewegingsvrijheid en het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. Daarnaast worden indirect de vrijheid van vergadering, betoging en het belijden van godsdienst en levensovertuiging beperkt. 

Zoals wij eerder hebben beschreven kunnen grond– en mensenrechten worden ingeperkt. Dat is hier ook niet anders. De inperking moet dan een legitiem doel dienen, bij wet zijn voorzien en noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. Daarbij is ook van belang dat de inperking proportioneel is en er géén lichtere middelen zijn om het beoogde doel te bereiken. Daarin heeft de Staat een grote beoordelingsvrijheid.

En waren vraagtekens rond de proportionaliteit en subsidiariteit. Volgens het gerechtshof kunnen die vraagtekens worden doorgestreept. Onder andere omdat de avondklok pas vanaf 21:00u geldt en omdat er uitzonderingen gelden voor mensen die genoodzaakt zijn om hun huis te verlaten.

Geen onrechtmatige avondklok: boetes blijven gelden

Het gerechtshof heeft dus geoordeeld dat er wel sprake is van buitengewone omstandigheden, waardoor de Wbbbg als grondslag mocht dienen voor de invoering van de avondklok. De pandemie geeft deze noodzaak aan, waarbij de Staat ook uit mocht gaan van het advies dat het OMT heeft gegeven. Daarnaast is er voldaan aan de vereiste proportionaliteit en subsidiariteit. Daardoor is de inperking van de grondrechten gerechtvaardigd. 

De avondklok mocht dus worden gebaseerd op de Wbbbg. Hierdoor zijn de opgelegde boetes rechtmatig en moeten deze gewoon worden betaald. 

Heb jij nog vragen over de juridische grondslag van de avondklok? Stuur ons gerust een berichtje. Wij helpen je graag.