De grote tech-platforms en hun invloed op de verkiezingen

Dat het gebruik van social media tools voor verkiezingscampagnes een grote impact kan hebben op de eindresultaten, was voor het eerst te zien in 2008 met de politieke campagne en de winst van President Obama. Vier jaar later maakte hij opnieuw gebruik van dit instrument, wat uiteindelijk echt de gamechanger bleek te worden in de politieke campagnewereld. Waarom? Het kost je bijna niks en je bereikt een groot aantal mensen. Velen hebben deze strategie opgevolgd: van Trump tot aan Nigel Farage’s pro-Brexit campagne en zelfs dichter bij huis: Jesse Klaver. Tegenwoordig is het gebruik van social media tijdens de verkiezingen een must. Wanneer technologie in ‘goede handen’ is, kunnen er veel goede dingen mee worden bereikt. Denk aan het overtuigen van mensen om naar de stembus te stappen om te stemmen. Maar wat als zo’n machtig middel in de handen van de bad guys valt? 

Wanneer technologie in de verkeerde handen valt… 

Politiek en social media lijken niet altijd feilloos samen te gaan: denk aan politiek machtsmisbruik, propaganda, nepnieuws en polarisatie. Dat bleek vooral het geval in 2016, toen Trump de Amerikaanse verkiezingen won. 

Wat was er aan de hand? Russische trollen kregen vrij baan om op grote schaal via Facebook en Twitter desinformatie te verspreiden om Trump te helpen aan zijn overwinning.  Onderzoek toont aan dat nepnieuws zes keer sneller wordt verspreid dan nieuws dat waarheid bevat. Nepnieuws levert kortweg veel meer geld op voor de grote tech platforms. Helaas hadden deze platforms in 2016 besloten om niets te doen aan het nepnieuws dat in omloop was en daarmee was het overduidelijk: ze wisten niet hoe ze de brand moesten blussen.  

Inmiddels zijn we alweer vier jaar verder en hebben we de Amerikaanse verkiezingen anno 2020 net achter de rug. Dit jaar moest het vast en zeker anders verlopen en zijn vooral Facebook, Twitter en YouTube nauw in de gaten gehouden. De cruciale vraag hierbij is: hebben de big tech platforms dit jaar voldoende en effectieve maatregelen getroffen tijdens de Amerikaanse verkiezingen om de verwachte stroom van fake news in te perken?

Maatregelen grote tech-platforms anno 2020 

Hebben de grote tech platformen dit jaar specifieke maatregelen genomen? Ja, dat hebben ze. Denk bijvoorbeeld aan het labelen van fake news door zogenaamde factcheckers, het verwijderen van de complottheorie groepen, en het (tijdelijk) verbieden of beperken van politieke advertenties. 

Trump’s neppe claims worden per platform verschillend aangepakt

De eerste challenge kwam voor rekening van Twitter. Trump claimde zonder enig bewijs dat de democraten de verkiezingen wilden stelen. Wat heeft Twitter hier vervolgens aan gedaan? De tweet werd afgeschermd en Twitter voegde een bericht toe over de inhoud van de tweet die “in twijfel werd getrokken” en “mogelijk misleidend” was omtrent het verkiezingsproces. Twitter heeft deze maatregel een aantal keer moeten gebruiken. Facebook deed het iets anders en gaf een meer algemene uitleg over het tellen van de stemmen, waarbij werd gemeld dat de uitslag nog niet finaal was.  

Een andere valse claim van Trump was een premature claim tijdens zijn toespraak in het Witte Huis: “Eerlijk, wij hebben de verkiezingen gewonnen.” Facebook en Twitter waren hierop voorbereid en zouden de video verwijderen of labelen met een waarschuwing. Facebook plaatste een waarschuwing onder de video met het volgende label: “Eindresultaten kunnen verschillen van de eerste stemresultaten, aangezien het tellen van stemmen nog dagen of weken kan duren.” Twitter daarentegen deed er niets aan. YouTube heeft alleen een waarschuwing bij de video geplaatst dat de uitslag mogelijk niet definitief was. Volgens YouTube was de video niet in strijd met het interne beleid van het bedrijf. 

Waren deze maatregelen van de platforms voldoende? Dat is nog te vroeg om te beoordelen. 

Wel bleek vorig jaar uit onderzoek dat 80% van het nepnieuws op Twitter zich concentreerde binnen slechts 1% van de Twittergebruikers, waardoor de gebruikers op voorhand beschermd werden tegen nepnieuws. Of deze cijfers representatief zijn voor dit jaar is een grote vraag…

Grote tech-platforms: de ultieme redacteur van politiek nieuws

Er is een duidelijke verschuiving opgetreden: grote tech-platforms zijn als het ware de “ultieme redacteur” van politiek nieuws geworden, terwijl deze rol eerst bij de klassieke media lag. Recentelijk zijn Facebook en Twitter bekritiseerd in een hoorzitting in de Amerikaanse Senaat. Het is duidelijk dat de tech-platforms een machtigere rol hebben gekregen vanwege het inhoudelijke beleid dat ze vormen en dus uiteindelijk specifieke keuzes maken omtrent verkiezingen. Online tech-platforms zouden meer verantwoording moeten afleggen voor hun beslissingen. Senator Graham benadrukte hier de noodzaak van nieuwe regelgeving om de macht van online tech-platforms te beperken. 

De EU wil de tech reuzen meer verantwoordelijk maken

De Europese Unie is inmiddels bezig om begin december met een moderne regelgeving voor digitale platforms te komen. Het Europese wettelijke kader, de richtlijn voor digitale diensten is sinds het jaar 2000 hetzelfde gebleven. Het doel van de EU is om digitale platforms meer verantwoordelijk te maken om zo de democratie te kunnen beschermen. Volgens de EU kunnen ze beslissingen die van invloed zijn op de toekomst van onze democratie niet zomaar in het geheim laten nemen door een paar directiekamers van bedrijven. De Europese Commissie (EC) komt daarom binnenkort met het wetsvoorstel van “Digital Services Act”. Dit nieuwe wetgevingspakket moet het huidige wettelijke kader voor digitale diensten als het ware updaten. 

De EC is van mening dat de platforms transparant moeten zijn over de manier waarop deze algoritmen werken en meer verantwoording moet afleggen voor de besluiten die ze nemen. Wat de EC binnenkort onder andere zal voorstellen in het nieuwe wetgevingspakket is het volgende: 

De platforms moeten:

• de gebruikers vertellen hoe hun aanbevelingssystemen beslissen welke inhoud ze willen laten zien. Het idee hierachter is dat het dan voor ons als gebruikers gemakkelijker zal zijn om te beoordelen of het beeld van de wereld dat de platforms aan ons presenteren al dan niet vertrouwen is; 
• eens in de tijd verslag uitbrengen;
• ons meer informatie geven over de advertenties die we zien. Dit is om uit te leggen wie een bepaalde advertentie heeft geplaatst en waarom deze op ons gericht is. Op deze manier krijgen we een beter beeld van wie ons probeert te beïnvloeden en een betere kans om te spotten wanneer algoritmes ons discrimineren.

Kortom: het doel van dit wetgevingspakket is om als samenleving meer grip te kunnen krijgen. Deze platforms moeten zijn wat ze behoren te zijn: instrumenten om ons te helpen de grote hoeveelheid informatie te begrijpen. Uiteindelijk moeten deze platforms niet de rol krijgen om te beslissen wat we wel of niet kunnen zien.  

Tip: wil je meer weten over de rol van de grote tech-platforms? Dan zijn de volgende documentaires zeker een aanrader: ‘The Social Dilemma’ en ‘The Great Hack’.