De betaaldiensten van big tech bedrijven: een gevaar of een gemak?

Het is niet onopgemerkt gebleven: de consument krijgt steeds meer keuzemogelijkheden om te betalen. Dit geldt zowel bij online shopping als real life shopping. Naast dat je met iDeal, PayPal en creditcard kunt betalen, bieden de grote tech bedrijven zoals Amazon en Apple ook betaaldiensten aan consumenten. Denk aan Amazon en Apple Pay, ook wel bekend als ‘betalen via je e-Wallet’, een digitale portemonnee. Dat grote tech bedrijven veel macht kunnen uitoefenen op verschillende terreinen, is wel duidelijk geworden in de afgelopen jaren. Hoewel de rol van big tech omtrent betaaldiensten nog onschuldig lijkt, verwacht de meerderheid van de consumenten er volgend jaar al mee te betalen. Een recent rapport van de waakhond Autoriteit Consument en Markt (ACM) laat dit zien en voorspelt dat de positie van big tech op het gebied van betaaldiensten gaat toenemen. De volgende vragen zijn hierbij essentieel: 

• Wat voor risico’s brengen de betaaldiensten van big tech met zich mee? 
• En wat betekent dit voor jou als consument?

Stand van zaken 

Het recente rapport van de ACM bevat cijfers over toonbankbetalingen en online betalingen van de Nederlandse consumenten. Met een toonbankbetaling wordt het betalen aan de kassa in een winkel bedoeld. Uit de cijfers blijkt dat in 96% van de transacties met de pinpas wordt betaald. Vervolgens betalen consumenten 88% contactloos. Mobiele betaling blijkt nog niet zo populair te zijn en komt op 27% uit. Toch verwacht bijna 50% van de ondervraagden over een jaar al met een smartphone of wearable te betalen. 

Sinds de pandemie is e-commerce – online aankopen – ook enorm gestegen en daarmee is het online betalen eveneens sterk toegenomen. Als consument heb je wellicht gemerkt dat je bij het online betalen ook veel keus hebt. Uit het rapport blijkt dat we voor 99% met iDeal betalen, 50% met een creditcard en 42% met PayPal. Op de laatste plaats komt het online betalen middels de E-wallet, waar Amazon Pay en ApplePay onder vallen. Ook hier wordt er door 28% van de ondervraagden verwacht dat ze over een jaar met een E-wallet gaan betalen. Je zou naar aanleiding van dit rapport kunnen concluderen dat grote tech bedrijven nog niet het voortouw nemen in de betaalmarkt, maar volgens de ACM kunnen ze wel degelijk een risico vormen in de toekomst. 

Risico: marktdominantie 

Hoe kunnen big tech bedrijven, zoals Apple, Amazon en Facebook, een risico vormen op de betaalmarkt? Het antwoord heeft te maken met marktwerking, namelijk dat online platforms snel kunnen groeien en zo bestaande markten verstoren. 

De combinatie van een krachtige positie in hun hoofdactiviteiten en de technologische voorsprong, geeft zowel kansen voor vernieuwing als een aanleiding voor mogelijk gevaar. Het ontstaan van machtsposities van deze grote tech bedrijven kan daarmee de concurrentie hinderen en de verdere innovatie belemmeren. Zo kunnen de grote technische bedrijven andere concurrerende betaaldiensten op hun grote platform uitsluiten en enkel hun eigen betaaldiensten aan de consument aanbieden. Verder kunnen ze het lastig maken voor concurrenten om goed te functioneren op hun platform. Dit kan leiden tot hogere prijzen, een slechter aanbod voor de consument en minder mogelijkheden voor de concurrentie. Dit is natuurlijk niet de bedoeling. De consument moet in staat kunnen zijn om zelfstandig online betaaldiensten te kiezen en met vertrouwen producten en diensten aan te kunnen schaffen.

Bovendien ziet de ACM ook dat grote technische bedrijven hun positie versterken door middel van bedrijfsovernames en fusies. Volgens de ACM moet er daarom preventief actie worden ondernomen voordat het te laat is en er uiteindelijk slechts enkele grote spelers over zijn om het veld te bespelen. In China is er al sprake van een marktdominantie op de betaalmarkt. Er zijn twee grote bedrijven die het betalingssysteem regelen: WePay (Tencent) en Ant (Alipay).

Mogelijke oplossing betaaldiensten 

De ACM wil door handhaving, marktonderzoek en voorlichting de voordelen van innovatie in de digitale economie in stand houden en de markt goed laten functioneren voor consumenten en bedrijven. Om het scenario van marktdominantie zoals China te voorkomen, wil de ACM de big tech bedrijven dwingen om hun platforms en apparaten open te stellen voor concurrerende betaaldiensten. De banken zijn dat al volgens Europese wetgeving verplicht om te doen. Enkel met zo’n gelijk speelveld blijven betaaldiensten concurreren en innoveren waardoor consumenten hun keuzevrijheid zullen behouden. Hierbij kun je Apple als voorbeeld nemen. Waarom? Op de iPhone kun je enkel betalen met Apple Pay. Dit betekent voor de banken dat zij dus Apple Pay moeten kopen om klanten de mogelijkheid te kunnen geven om met hun smartphone te kunnen betalen. 

Verder wil de ACM ervoor zorgen dat de grote tech bedrijven verplicht worden om zowel eerlijke als openbare tarieven te handhaven. Het is namelijk volgens insiders van Apple zo dat een transactie met Apple Pay drie keer zo duur is als een iDeal- of betaalpastransactie. Wie betaalt uiteindelijk deze hogere kosten? Je raadt het al: de consument. Deze kosten zijn in Nederland nog aan de lage kant, maar dit zou zo in de nabije toekomst kunnen veranderen. 

Aanscherping van de Europese wetgeving

Om een marktdominantie van big tech te voorkomen, wordt er door de ACM geadviseerd om Europese wetgeving aan te scherpen. Er zijn twee Europese regels die ertoe kunnen bijdragen dat het speelveld voor betaaldiensten gelijk blijft. De eerste is de Payment Service Directive 2 (PSD2-richtlijn). PSD2 is de Europese wettelijke basis voor girale betalingen. Hiermee wordt ook het overmaken van geldbedragen tussen betaalrekeningen bij banken bedoeld. Deze regels zijn in het Nederlands recht in het Burgerlijk Wetboek en de Wet op het Financieel Toezicht opgenomen. Big tech bedrijven die enkel betaaldiensten leveren vallen nog niet onder de PSD2. Banken  en betaalinstellingen vallen echter wel onder de PSD2. De ACM stelt dat deze richtlijn aangepast moet worden, zodat ook grote tech bedrijven die slechts betaaldiensten faciliteren eveneens hieronder vallen en dus verplicht worden om aan deze strenge regels te voldoen. 

Een andere noodzakelijke aanpassing is een herziening van de concurrentieregels (mededingingsregels), zodat er van tevoren voorwaarden kunnen worden vastgesteld aan machtige platforms. Met een herziening van deze regels kunnen bedrijven met een dominante positie in een online markt bijvoorbeeld verplicht worden om hun platform open te stellen voor concurrenten en blijft er een gelijkwaardig concurrentieveld bestaan.

Big tech en betaaldiensten

Kortom: big tech bedrijven vormen een toegangspoort en faciliteren betalingen. Daarmee is de kans groot dat ze de concurrentie en de keuzevrijheid van de consument inperken. En dat is allesbehalve een goed vooruitzicht. Volgens de ACM is het daarom belangrijk om preventieve maatregelen te nemen en juist niet te wachten tot het te laat is.