1 banaan? Dat is dan 120.000 dollar alsjeblieft

Je hebt het wellicht gezien de afgelopen weken in het nieuws: je neemt een banaan en een stukje ducktape en er wordt een leuk bedrag van 120.000 dollar betaald. Dit was het geval in Miami waar dit opmerkelijke kunstwerk van kunstenaar Maurizio Cattelan werd geveild. Een dag later werd de banaan van de muur gehaald en opgegeten door een bezoeker maar toen was het werk al verkocht. Nadat dit kunstwerk met de banaan verkocht was en opgegeten verscheen er een ander artikel op de website van NOS. Er was namelijk een studente die beweerde dat zij al veel eerder was begonnen met het opplakken van bananen met ducktape. Volgens haar had de kunstenaar het idee dus van haar gestolen.

Hoe zit dat nu eigenlijk met de juridische kant van dit verhaal? Is het voor de studente mogelijk om succesvol stappen te ondernemen of heeft ze gewoon pech? Om deze vragen te beantwoorden moeten we kijken naar het IE-recht oftewel Intellectueel Eigendomsrecht en het Auteursrecht.

Is het een werk?

In artikel 10 lid 1 sub 6 van de Auteurswet staat dat teken-, schilder- bouw- en beeldhouwwerken onder het Auteursrecht vallen. Dit is echter een grijs vlak en om te kijken of dit kunstwerk onder de Auteurswet valt moeten we dus ook kijken naar eerdere uitspraken (hierna: jurisprudentie) en de internationale regelgeving op dit gebied waaronder de Berner Conventie (een internationaal verdrag op het gebied van auteursrecht). Uit verdragen en jurisprudentie blijkt dat in principe voldaan moet zijn aan 3 eisen om in aanmerking te komen voor auteursrecht, namelijk:

1. Het is voor menselijke waarneming zichtbaar.
2. Het werk heeft een eigen karakter en een persoonlijk stempel van de maker (EOK & PS).
3. Het mag niet alleen datgene betreffen wat nodig is voor een bepaald technisch effect.

Is dit kunstwerk voor mensen zichtbaar? Je zou zeggen dat het zo is, ik bedoel je ziet het, je kan het aanraken dus het is voor mensen waarneembaar. Een idee wordt echter niet beschermd en dat moeten we onthouden. Als we naar punt 2 kijken ontstaan er wat problemen. Een werk moet een eigen karakter hebben en een persoonlijk stempel van de maker (EOK & PS):

EOK 

• Het werk mag niet ontleend zijn aan een ander werk. Technisch gezien is hier wel sprake van in dit verhaal. De studente uit Leiden had het werk gemaakt en heeft hier ook fotobewijs van. Ze zou dus kunnen bewijzen dat het werk van de Engelse kunstenaar op haar werk is gebaseerd. |

 PS

• Er moet sprake zijn van een werk dat het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en creativiteit en dus is gemaakt door een mens. Een uitzondering geldt voor dingen die zo banaal of triviaal zijn dat je niet kan zeggen dat er sprake is van een creatieve menselijke geest. Als we kijken naar wat het kunstwerk eigenlijk is hebben we het over een banaan en over ducktape. Een banaan is een bestaand voorwerp en dus geen resultaat van scheppende menselijke arbeid of een creatieve keuze van een menselijke geest. Het feit dat de banaan met ducktape aan de muur wordt bevestigd maakt niet dat daarmee een nieuw werk of een nieuwe vorm is gecreëerd Het kunst werkt draait immers nog steeds om de vorm van een banaan.

We kunnen dus zeggen dat het bevestigen van de banaan op de muur een idee is van de maker. Nu komen we weer bij punt 1. We hebben vast kunnen stellen dat het hier niet gaat om een werk, maar meer om een idee. Bij punt 1 moet iets voor menselijke waarneming zichtbaar zijn. Bij een idee wordt dit heel lastig mede doordat het in dit geval ook niet concreet is uitgewerkt. Een idee kan slechts in een heel uitzonderlijk geval voor auteursrechtelijke bescherming in aanraking komen, bijvoorbeeld op het moment dat schriftelijk is vastgelegd hoe een fruitschaal moet worden ingericht als kunstwerk. 

Conclusie

De studente zal hoogstwaarschijnlijk geen succes zal hebben als ze juridische stappen gaat ondernemen. Het werk van haar is slechts als idee aan te merken en is daarmee niet concreet genoeg om voor auteursrechtelijke bescherming in aanraking te komen.

Wil jij meer weten over wanneer een werk auteursrechtelijke bescherming heeft? Download dan nu het e-book Made with laws.